ولایت عشق

این طور که معلوم است تاریخ 21  دسامبر از عقاید قوم مایا در آمریكای جنوبی  گرفته شده است، مایا ها تصور می کردند كه در این روز دنیا به آخر خواهد رسید و همه چیز تمام خواهد شد. این شایعه اما مرز قبایل مایا را در نوردیده و این روزها مردم فرانسه در حال هجوم به دامنه كوهی هستند كه می گویند در آن جا توسط موجودات فضایی نجات داده می شوند. در کشور چین هم مردم به سمت بازارهای شمع هجوم آورده اند تا برای خاموشی جهان شمع تهیه کنند.

دامنه شایعه پایان دنیا به ایران هم رسیده است و خیلی از ایرانی ها ماجرای پایان دنیا را در شبکه گوگل خود جستجو می کنند. پرسشی که در این میان مطرح می شود این است که چه عاملی باعث  گستردگی شایعه در جامعه می شود و این اتفاق چه پیامدهای را در پی دارد؟

شایعه چیست؟

برای پاسخ به این پرسش باید ابتدا شایعه را شناخت. براساس تعاریف جامعه شناختی شایعه دارای مشخصاتی است مانند منبع نامشخص، چون شایعه ها معمولا با عباراتی مانند "شنیده می شود" و "مثل اینکه" همراه است که همه نشان از نامشخص بودن منبع خبر دارند. مخاطبان شایعه هم نامشخص و پراکنده هستند و ممکن است افرادی از طبقات و اقشار مختلف اجتماعی در معرض شنیدن شایعه ها قرار بگیرند. سرعت بالای انتقال شایعه از دیگر مشخصه های آن است که باعث می شود صرف زمان کوتاهی به گستردگی مهارناپذیری برسد. هزینه اندک انتقال شایعات از دیگر مولفه های این پدیده است. انتقال شایعه چون سینه به سینه صورت می گیرد، هیچ هزینه ای را برای انتقال نمی طلبد. مهارناپذیری هم دیگر خصوصیات شایعه است. پراکندگی شایعه به اندازه ای است که قابل مهار نیست.

ضعف اطلاع رسانی مهم ترین عامل رواج شایعه

وقتی که رسانه ها وظیفه اصلی خود را که اطلاع رسانی صحیح است ، به درستی انجام نمی دهند راه را برای رواج شایعه باز می کنند. در چنین شرایطی که مردم آگاهی لازم در خصوص اتفاقات پیرامون ندارند چنگ در دامن شایعه می زنند و از این طریق می خواهد در تاریکی نا آگاهی به نور شب پره ای به نام شایعه پناه ببرند.

شایعه همیشه در میان مللی رسوخ پیدا میکند که آگاهی اندکی داشته و اطلاعات علمی خود را نسبت به موضوع های مختلف افزایش نمی دهند . لذا جهل و نادانی اولین مشخصه رواج یک شایعه محسوب می شود

فرهنگ شفاهی راه انتقال شایعه را باز می کند

شایعه یکی از مولفه های وجود فرهنگ شفاهی و انتقال سینه به سینه اخبار و اطلاعات جامعه است. سالها پیش زمانی که جامعه از امکانات اطلاع رسانی مانند تلویزیون و خبرگزاری و روزنامه بی بهره بود، انتقال اطلاعات از طریق سینه به سینه انجام می شد. اما در روزگاری که به دلیل تعدد روش های انتقال اطلاعات، عصر ارتباطات نام گرفته است، اینکه هنوز هم برخی از طریق شفاهی خبری را انتقال می دهند و در این بین شاخ و برگ بیشتری به قضیه می دهند به این دلیل است که بعضی ترجیح می دهند برای کسب اطلاع به جای اینکه به منابع موثق خبری مراجعه کنند، به گفته های مردم کوچه و بازار اکتفا کنند که در این میان اسیر دست شایعه های غیرواقعی می شوند.

جلب توجه دلیل دامن زدن به شایعه

یکی دیگر از دلایل ادامه دادن مسیر شایعه این است که برخی با اشاعه شایعه و اعلام خبرهای غیر مستند به دنبال جلب توجه سایرین هستند. این میل به دیده شدن است که باعث می شود برخی با بیان اخباری خلاف واقع در جمع دوستان و خانواده ، توجه حاضران را به خود جلب کنند و از این طریق اعتبار موقت و کاذب برای خود رقم بزنند.

بازار داغ شایعه در کسادی اعتماد اجتماعی

بازار شایعه معمولا زمانی داغ می شود که از اعتماد اجتماعی مردم کاسته شده باشد. در چنین شرایطی مردم که دیگر اعتماد چندانی به اخبار منتشر شده در رسانه ها حکومتی و دولتی کشور خود ندارد، حقایق را در هجوم شایعه هایی دنبال می کنند که از این سو و آن سو به گوش می رسد و در واقع کاهش اعتماد اجتماعی را می توان دلیل گسترش شایعه در سطوح مختلف جامه دانست.

عوارض شایعه

شاید اشاعه شایعه بسیار آسان باشد اما پیامدهایش دشواری هایی را برای جامعه به همراه می آورد. رواج شایعه باعث می شود مردم جامعه دچار افسردگی شوند و اعتماد به نفس خود را از دست بدهند. اشاعه شایعه همچنین باعث کاهش اعتماد عمومی در جامعه می شود و دیگر مردم نمی توانند به مقامات و مسئولان کشورشان اعتماد کنند. شایعه همچنین باعث ناکارآمد نشان دادن رسانه می شود و مردم دیگر اعتماد سابق را به رسانه های دولتی شان نخواهند داشت. از دیگر پیامدهای رواج شایعه، تاثیر در زوال حکومت است در ادوار مختلف حکومت های بسیاری وجود داشتند که در اثر گسترش شایعه به ورطه نابودی کشیده شده اند.

بازار شایعه معمولا زمانی داغ می شود که از اعتماد اجتماعی مردم کاسته شده باشد. در چنین شرایطی مردم که دیگر اعتماد چندانی به اخبار منتشر شده در رسانه ها حکومتی و دولتی کشور خود ندارد، حقایق را در هجوم شایعه هایی دنبال می کنند که از این سو و آن سو به گوش می رسد و در واقع کاهش اعتماد اجتماعی را می توان دلیل گسترش شایعه در سطوح مختلف جامه دانست

با توجه به تمام پیامدهای رواج شایعه در جامعه اما این طراحان شایعه هستند که به راحتی از این روش اهداف خود را دنبال می کنند و با به بازی گرفتن افکارعمومی جامعه مقاصد شوم خود را دنبال می کنند.

روش های مقابله

مسئله ای که در این میان مطرح می شود این است که با توجه به پیامد گسترده شایعه چگونه می توان از بروز این پدیده نابهنجار جلوگیری کرد. یکی از مهم ترین روش های رویارویی با شایعه اطلاع رسانی صحیح از سوی رسانه ها است، چون اگر رسانه های یک کشور اطلاعات صحیح را در اختیار مردم قرار دهد دیگر دلیلی برای اشاعه شایعه به وجود نمی آید. مردم هم باید پیش از این که خود به رواج شایعه دامن زنند، لحظه ای به کسانی که از این طریق به اهداف شوم خود می رسند، فکر کنند و علاوه بر آن به دنبال استنباط و استدلال های صحیح و علمی برای پذیرش اطلاعات باشند . شایعه همیشه در میان مللی رسوخ پیدا میکند که آگاهی اندکی داشته و اطلاعات علمی خود را نسبت به موضوع های مختلف افزایش نمی دهند . لذا جهل و نادانی اولین مشخصه رواج یک شایعه محسوب می شود .