نماز
عادت مجوسیان در نماز اهل سنت
از جمله بدعتهایی که خلیفه دوم در دین به وجود آورد، بدعت «تكتف» یا دست روی دست گذاشتن در نماز میباشد. این عمل به عنوان تذلّل در برابر بزرگان و پادشاهان از عادات و فرهنگ جامعه مجوسی بوده كه بعد از فتح ایران توسط خلیفه دوم وارد نماز شد.
نقل شده وقتی اسرای ایرانی در برابر خلیفه قرار میگیرند، آنها به عنوان احترام به خلیفه مسلمین و یا تذلّل با گردن كج دست روی دست میگذاردند، خلیفه علت را جویا میشود، در جواب میگویند كه اینها عادت دارند وقتی در برابر بزرگی قرار میگیرند، به عنوان تذلّل دست روی دست بگذارند. كه یك نوع احترام محسوب می شود. عمر این عمل را میپسندد و دستور میدهد كه از این به بعد مسلمانان در نماز چنین كنند. گویا بعد از آن به اجتهاد و امر خلیفه عمل تكتف در نماز بوجود آمد.1
یكی دیگر از مسائلی كه تفاوت رفتار شیعیان با اهل سنت در آن بسیار بارز است، مسأله سجود در نماز است، شیعیان ملتزم هستند كه جز بر زمین (اعم از خاك و سنگ) و چیزهای غیر خوراكی كه از زمین میروید سجده نكنند و سجده برخاك از همه بهتر است. زیرا كه سجده تذلل و خشوع در برابر پروردگار است و زمانی كه نمازگزار، پیشانی را كه اشرف اعضای بدن است، بر خاك میمالد عبودیت و تذلل خویش را به نهایت میرساند. رسول گرامی و مسلمانان صدر اسلام نیز بر خاك یا سنگ یا حصیر سجده میكردند، زیرا در كف مساجد و منازل سنگریزه و خاك بود و حداكثر مفروش به حصیر بود. ولی امروزه كه تقریباً همه منازل و مساجد مفروش به فرشهای نخی و پشمی میباشد و به خاك دسترسی نیست، شیعیان قطعهای از خاك پاك را به صورت مهر به همراه بر میدارند، تا هم بر خاك سجده كرده باشند و هم از طهارت محل سجده كه از شرایط صحت نماز است اطمینان داشته باشند.
احمد حنبل در مسند خود روایت میكند كه: جابر بن عبدالله انصاری میگوید: من با رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ نماز ظهر را میخواندم از شدّت گرما مشتی از سنگریزه بر میداشتم و در مشت خود نگه میداشتم و سپس آن را به مشت دیگر منتقل میكردم، تا سنگ ریزهها سرد شود و سپس آن را در جلو خود قرار میدادم تا بر آن سجده كنم.[2]
روشن است كه اگر سجده بر غیر زمین جایز بود، صحابه رسول خدا بر لباسهایشان سجده میكردند و این زحمات را برای سردكردن سنگریزهها، متحمل نمیشدند.
از جمله بدعتهایی که خلیفه دوم در دین به وجود آورد، بدعت «تكتف» یا دست روی دست گذاشتن در نماز میباشد. این عمل به عنوان تذلّل در برابر بزرگان و پادشاهان از عادات و فرهنگ جامعه مجوسی بوده كه بعد از فتح ایران توسط خلیفه دوم وارد نماز شد.
گرچه مذاهب اهل سنت سجده بر فرش را جایز میدانند ولی به اتفاق همه مذاهب اسلامی سجده بر خاك و سنگ جایز است. و میتوان گفت كه اختلاف شیعه و سنی در مورد محل سجده این است كه اهل سنت توسعه بیشتری قایل هستند.3
بنا بر این طبق مبانی فقهی اهل سنت سجده بر مهر نه تنها اشكال ندارد، بلكه رجحان نیز دارد ولكن آنها عملاً بر مهر سجده نمیكنند. و شاید به جهت مخالفت با شیعیان آنها حاضر نیستند كه چنین عملی را انجام دهند.
یكی دیگر از مسائل مورد اختلاف شیعه و سنی وظیفهای است كه شخص وضو گیرنده نسبت به پاهای خود دارد، اكثریت اهل سنت به پیروی از مذاهب اربعه معتقدند كه پاها را باید تا كعبین (قوزك پا) شست، و همه شیعیان معتقدند: آنچه كه در وضو به آن امر شده است، مسح پاها تا كعبین است، نه شستن آنها، زیرا در قرآن كریم آمده است: «ای مؤمنان هرگاه برای اقامه نماز آماده شدید، صورتها و دستهایتان را تا مرفق بشویید و سرها و پاهایتان را تا قوزك مسح نمایید.»4 همچنین در روایات اهل سنت از ابن عباس آمده است كه «وضو دو شستن «صورت و دستها» و دو مسح «سر و پاها» است.5 در عین حال اهل سنت برخلاف شیعیان در وضو به جای مسح، پاها را میشویند.
گویا این انحراف در زمان عثمان بن عفان خلیفه سوم و توسط خود او بوجود آمد. او تنها كسی است كه از میان خلفای سه گانه وضوی پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ را نقل نموده است. لیث میگوید حمران وابسته به عثمان به او خبر داد كه عثمان در وضو سه بار صورت خود را شست، سپس دست راست و چپ خود را تا مرفق سه بار شست، بعد سر خود را مسح كرد، سپس پای راست و چپ خویش را تا برآمدگی روی پا سه بار شست،6 از این رو اهل سنت در وضو به عثمان توجه دارند و با قرآن و سنت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ مخالفت میكنند.
در نتیجه: مسأله تكتف (دست روی دست گذاشتن در نماز) در زمان خلافت عمر و توسط او بوجود آمد و شستن پاها در وضو در زمان خلیفه سوم عثمان ابن عفان ابداع گردید. و سجده برخاك یا مهر طبق مبانی اهل سنت اشكال ندارد ولكن عملاً آنها از سجده بر مهر اعراض دارند.